Polderlandschap rond de Damse vaart opgenomen in de Landschapsatlas

Op 19 januari 2024, over deze onderwerpen: Onroerend Erfgoed
Polderlandschap rond de Damse vaart opgenomen in de Landschapsatlas

Vlaams minister Matthias Diependaele ondertekent de vaststelling in de Landschapsatlas van het gebied ‘Damse Vaart en tweelingkanalen Schipdonk- en Leopoldkanaal met omgevende polders nabij Dudzele, Oostkerke en Hoeke, Fort van Beieren en kreken van Lapscheure’. ‘De Damse vaart vormt met het Schipdonk- en Leopoldkanaal een uniek en prachtig landschap. Wie zich in de geschiedenis verdiept ziet hoe dit polderlandschap werd gevormd door mens in zijn strijd om land te heroveren op de zee. Op vlak van erfgoed is het een enorm rijk gebied met beschermde monumenten, cultuurhistorische landschappen en beschermde archeologische sites. Maar wat elke bezoeker van de regio onmiddellijk kan zien is de prachtige esthetiek gevormd door het weidse landschap met de ‘liggende’ bomen langs het kanaal, gegeseld door de wind. Dit is ‘Le Plat Pays, Mijn vlakke land’, waar Jacques Brel zo lyrisch over zong’, aldus minister Matthias Diependaele. 

De Damse Vaart en tweelingkanalen Schipdonk- en Leopoldkanaal met omgevende polders bij Dudzele, Oostkerke en Hoeke, Fort van Beieren en kreken van Lapscheure omvat een deel van de Oostkustpolders ten noordoosten van Brugge. Het gaat over een gebied van 4.841 ha groot, gekenmerkt door vlakke, open tot halfopen agrarische landschappen doorsneden door dijken en kanalen die in vele gevallen geaccentueerd worden door bomenrijen.
In het gebied komt een hoge concentratie zilte poldergraslanden met microreliëf voor met daarnaast ook talrijke grachtjes en sloten omgeven door riet. De graslandkernen worden afgewisseld met verspreid gelegen akkerlanden. Diverse, vaak kunstmatige ontwateringsgrachten staan in voor de complexe afwatering van het gebied.

Waardevol erfgoed

De drie kanalen, de Damse Vaart en de tweelingkanalen Schipdonk- en Leopoldkanaal, zijn de voornaamste beeldbepalende en landschapsstructurerende elementen in het maritiem-landschappelijke geheel. De taluds zijn beplant met opgaande bomen die de kanalen van ver zichtbaar maken en het dominant open tot halfopen polderlandschap verder indelen in grote compartimenten.

De bijzonder karakteristieke ontginningsgeschiedenis is historisch waardevol. Door de stapsgewijze bedijking en inpoldering is de antropogene invloed op het landschap erg groot. De op zee gewonnen gronden werden als landbouwgronden in gebruik genomen. Het resultaat ervan is een grotendeels door de mens getekend polderlandschap, met dijken, afwateringsgrachten en typische perceleringspatronen.

Ook op vlak van onroerend erfgoed is het gebied enorm waardevol. Zo blijkt uit archeologische opgravingen dat grote delen van de kustvlakte al vanaf de 8ste eeuw bewoond waren. In het gebied zijn tientallen archeologische sites gekend waar zich vanaf de 10de eeuw bewoning ontwikkelde, waaronder de verdwenen Zwinhavens Monnikenrede en Hoeke en de verdwenen dorpskern van Lapscheure. Ook de densiteit en gaafheid van enkele (deels gereconstrueerde) 16de- tot 18de-eeuwse zogenaamde Staats-Spaanse en Oostenrijks-Franse vestingwerken in het gebied is opmerkelijk. Hier werkten destijds bekende ingenieurs aan mee, zoals de Franse Sébastien Le Pestre de Vauban en de Nederlandse Menno van Coehoorn.

Geschilderd, bezongen, beschreven

De archetypisch Vlaamse landschapskenmerken van de Damse Vaart, waarin de opgaande populieren tot het collectief geheugen behoren, zijn vastgelegd in talrijke - soms bekende - schrijf-, beeld- en spreektaal (literatuur, aantekeningen, schilderijen, foto's, liedjes,...). Denk maar aan de Middelnederlandse dichtwerken en encyclopedische bijdragen van Jacob van Maerlant of de Franstalige roman van auteur Charles De Coster over de avonturen van Tijl Uilenspiegel en Lamme Goedzak. Laat 19de-eeuwse en vroeg 20ste-eeuwse schilderwerken van onder meer Theo van Rysselberghe en Emmanuel Viérin legden het polderlandschap al vast. Ook Stijn Streuvels en Jacques Brel waren fan. In al deze kunstuitingen komen het vlakke polderlandschap met opgaande, door de wind gebogen bomenrijen en zware wolkenhemels aan bod.

Rechtsgevolgen van de vaststelling
Voor particulieren heeft deze vaststelling, op de informatieplicht bij verkoop na, geen rechtsgevolgen. Die zijn er wel voor administratieve overheden: als de gemeente, provincie, Vlaamse administraties of openbare instellingen werken uitvoeren in de vastgestelde gebieden dan hebben zij zorg- en motiveringsplicht.

Hoe waardevol vond je dit artikel?

Geef hier je persoonlijke score in
De gemiddelde score is
1
2
3
4
5